Paweł z Tarsu urodził się na początku I wieku. Pomimo tego, że nazywany jest "Pawłem Apostołem", nie zalicza się do grona dwunastu uczniów Chrystusa, choć był mu współczesny. Co więcej, jego wejście w historię chrześcijaństwa nie jest natychmiastowe, niemniej jednak jest jednym z najbardziej znaczących: w końcu Paweł jest uważany za jeden z filarów Kościoła, obok Piotra.
Paweł, zwany wtedy Szawłem, był potomkiem dostojnej rodziny z okolic Tarsu, regionu Cylicji (obecnie Turcja). Jego rodzina przestrzegała praw hebrajskich, a sam Paweł kształcił się w Jerozolimie. Jako gorliwy wyznawca judaizmu nie mógł sobie wyobrazić istnienia chrześcijaństwa, które uważał za nowy "zabobon" i aktywnie włączył się w represjonowanie wyznawców tej religii. Mówi się, że Szaweł był świadkiem ukamienowania świętego Szczepana.
“z niezwykłą gorliwością zwalczałem Kościół Boży i usiłowałem go zniszczyć” (Ga 1, 13)
Według Łukaszowej księgi Dziejów Apostolskich Paweł udał się pewnego dnia do Damaszku z zamiarem odnalezienia tam uczniów Chrystusa i przyprowadzenia ich skutych w łańcuchy do Jerozolimy.
“Gdy zbliżał się już w swojej podróży do Damaszku, olśniła go nagle światłość z nieba. A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: «Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?» «Kto jesteś, Panie?» - powiedział. A On: «Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz. Wstań i wejdź do miasta, tam ci powiedzą, co masz czynić».” (Dz 9, 3-6)”
W wyniku tego objawienia Paweł stracił wzrok na trzy dni. Gdy przybył do miasta, odwiedził go Ananiasz z Damaszku, do którego Jezus powiedział o Pawle: «[...] wybrałem sobie tego człowieka za narzędzie. On zaniesie imię moje do pogan i królów, i do synów Izraela. I pokażę mu, jak wiele będzie musiał wycierpieć dla mego imienia». Ananiasz położył ręce na Szawle i powiedział mu: «Szawle, bracie, Pan Jezus, który ukazał ci się na drodze, którą szedłeś, przysłał mnie, abyś przejrzał i został napełniony Duchem Świętym».
Szaweł dostaje imię Paweł. Zostaje ochrzczony i rodzi się na nowo jako syn Boga i brat Chrystusa.
Paweł przyjmuje misję powierzoną mu przez Jezusa Chrystusa: ewangelizacja. Święty Paweł staje się apostołem narodów, inaczej apostołem pogan - tych którzy nie są żydami. Ci poganie określeni mianem “Goim”, czyli “narody”, częściowo wyznawali judaizm nie podejmując się wszystkich tradycji i zwyczajów.
Pod natchnieniem Ducha Świętego Paweł podejmuje trzy wielkie podróże ewangelizacyjne. W pierwszej towarzyszył mu Barnaba: obaj apostołowie udali się na Cypr i do Azji Mniejszej, aby głosić Ewangelię. Głosili też słowo Chrystusa "bojącym się Boga", grupie pogan, którzy zgromadzili się w synagodze w Antiochii Pizydyjskiej. Ich sukces w tych wspólnotach wywołał gniew władz i zostali wypędzeni z miasta.
Podczas drugiej podróży Paweł przemierza Macedonię, gdzie odwiedza różne miasta i odnosi sukcesy głównie wśród pogan. Dociera do Koryntu, gdzie przebywa przez rok, po czym wyrusza do Antiochii.
Kilka kościołów stopniowo powstawało w jego następstwie. Ale konflikty i przeciwieństwa powstają w obrębie wspólnot nawróconych: Paweł napotyka trudności pochodzące z zewnątrz i od wewnątrz. Następnie wyrusza do Azji Mniejszej i przez dwa lata naucza w Efezie. Przed wyjazdem do Jerozolimy odwiedza wspólnoty i kościoły w miastach, w których prowadził ewangelizację, tj. w Koryncie, Filippi, Cezarei itd., chociaż został ostrzeżony o ryzyku z tym związanym: w rzeczywistości jego działania wywołały gniew wysokich władz żydowskich, które uznały, że Paweł sprofanował świątynię. Zostaje aresztowany, a żeby uniknąć procesu (i z pewnością egzekucji) w miastach Judei, gdzie był więziony przez dwa lata, przedstawia swój status obywatela rzymskiego. Zostaje wówczas przeniesiony do Rzymu. O końcu życia św. Pawła wiadomo niewiele. Wiemy, że ostatnie lata swojego życia spędził w niewoli. Historia mówi, że po wielu latach ewangelizacyjnych podróży, został stracony w Rzymie.
“Gdybym też miał dar prorokowania i znał wszystkie tajemnice, i posiadał wszelką wiedzę, i wszelką możliwą wiarę, tak iżbym góry przenosił, a miłości bym nie miał, byłbym niczym.” (1 Kor 13, 2)
Ewangelizacja św. Pawła nie ograniczała się do jego licznych długich podróży. Po nawróceniu wspólnot pogan i założeniu Kościołów (ekklesia) w różnych częściach Azji Mniejszej, utrzymywał z nimi kontakt poprzez serię listów, długich i krótkich, tworzących prawie połowę tekstu Nowego Testamentu. Listy przypisywane jemu (lub jego uczniowi) to: listy do Tesaloniczan, list do Galatów, list do Filemona, list do Rzymian (najdłuższy), listy do Koryntian i list do Filipian.
Listy Pawła mają również na celu ugruntowanie jedności wewnątrz wspólnot wczesnochrześcijańskich, w czasie, gdy wiele konfliktów zaczęło się już tworzyć i nasilać. Listy dają bardziej konkretny profil tego, czego oczekuje się od chrześcijan, w takich kwestiach jak organizacja zgromadzeń, plan Boży, a zwłaszcza prawo mojżeszowe, które było przedmiotem wielu dyskusji i sporów wśród samych uczniów.
Apostoł narodów deklaruje, że Pan powierzył mu misję nawrócenia pogan, podobnie jak apostołowi Piotrowi powierzono nawrócenie Żydów: powstaje już pewna forma schizmy między judeochrześcijanami a nawróconymi poganami (Paweł używa terminologii "obrzezani" i "nieobrzezani" na określenie tych wspólnot).
Trudności w tworzeniu uniwersalności chrześcijańskiej polegają na respektowaniu praw mojżeszowych, które "obrzezani" zawsze respektują, natomiast "nieobrzezani" z założenia są od nich wolni. Wszystkie trudności misji ewangelizacyjnej świadków i uczniów Chrystusa wynikają z braku punktu centralnego w początkach chrześcijaństwa, i to właśnie napięcie między Piotrem i Pawłem, dwoma filarami Kościoła, daje nam przedsmak ekumenicznych zagadnień Kościoła Chrystusowego. Sam Piotr, jeden z wielkich przywódców wczesnych wspólnot chrześcijańskich, początkowo był niechętny nawracaniu i chrzczeniu pogan (którzy nie przestrzegali kodeksu pokarmowego prawa mojżeszowego). Jednak wizja Chrystusa uświadomiła mu, że nie może “odmówić chrztu tym, którzy otrzymali Ducha Świętego tak samo jak [wierni pochodzenia żydowskiego]” (Dz 10, 47).
Mimo to Paweł został wysłany przez Kościół w Antiochii, aby ostatecznie zająć się sprawą otwarcia chrześcijaństwa dla pogan, którzy nie przestrzegali żydowskich zwyczajów. Sobór, który odbył się w Jerozolimie, stwierdza, że nie należy utrudniać poganom życia w domu Chrystusa. W liście do Galatów Paweł przyznaje nawet, że skonfrontował się bezpośrednio z Piotrem: «Jeżeli ty, choć jesteś Żydem, żyjesz według obyczajów przyjętych wśród pogan, a nie wśród Żydów, jak możesz zmuszać pogan do przyjmowania zwyczajów żydowskich?» (Ga 2, 14). Zarzucił Piotrowi, że nie dzieli stołu z nawróconymi poganami, prawdopodobnie po to, by nie "urazić" chrześcijan pochodzenia żydowskiego.
Choć słowa Pawła w Liście do Galatów są bardzo mocne, a momentami zdradzają nawet pewien gniew, to jednak treść listu przypomina o podstawowym pojęciu chrześcijaństwa: “człowiek osiąga usprawiedliwienie nie przez wypełnianie Prawa za pomocą uczynków, lecz jedynie przez wiarę w Jezusa Chrystusa”. Wiara w Jezusa jest głównym symbolem komunii między wszystkimi wyznawcami Chrystusa.
Życie i listy św. Pawła są pięknym oknem na historię tworzenia się Kościoła powszechnego, z jego trudnościami i postępami.